2ο Διεθνές Συνέδριο: Παρουσίαση εργασιών

Η Υπόθεση της Ατλαντίδας

Σύντομη παρουσίαση απόψεων και ομιλιών που διατυπώθηκαν
κατα το διήμερο εργασιών του συνεδρίου

Περίπου 51 μελέτες περιέχονται στο τόμο των πρακτικών με τίτλο «The Atlantis Hypothesis: Searching for a Lost Land» που εκδόθηκε για το 2ο διεθνές συνέδριο το οποίο πραγματοποιήθηκε στις 10 και 11 Νοεμβρίου 2008 στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών στην Αθήνα. Υπήρχαν τρεις κατηγορίες ομιλητών: η πρώτη κατηγορία εξέτασε το πλατωνικό ύφος της γραφής από τη σκοπιά της φιλοσοφίας και της τέχνης, η δεύτερη θεώρησε ότι η Ατλαντίδα υπήρχε 12000 χρόνια πριν και η τρίτη παρουσίασε την Ατλαντίδα σαν ένα γεγονός της εποχής του χαλκού.

Πολλές ερμηνείες δόθηκαν από τους ομιλητές στη προσπάθειά τους να αποκωδικοποιήσουν τον Τίμαιο και Κριτία του Πλάτωνα.

Η αναπληρώτρια καθηγήτρια φιλοσοφίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Θεόπη Παρισάκη εκτίμησε, στο άρθρο της "The myth of Atlantis and Plato's intentions", ότι ο μύθος της Ατλαντίδας χρησιμοποιήθηκε από τον Πλάτωνα για να προωθήσει τις γενικότερες πολιτικές και φιλοσοφικο-εκπαιδευτικές επιδιώξεις του και ιδίως το όραμά του για την αναβίωση μιας ιδανικής πολιτείας. Πιστευει ότι ο Ατλαντικός μύθος λειτουργεί ως ένας ακόμη ηθικός, πολιτικός και φιλοσοφικός μύθος. Στο πλαίσιο αυτό, ο κορυφαίος φιλόσοφος, παρουσιάζοντας την άνοδο και την πτώση της πανίσχυρης Ατλαντίδας, ακριβώς τη στιγμή που αυτή στόχευε στην παγκόσμια ηγεμονία, ήθελε να περάσει, μεταξύ άλλων, το μήνυμα, ότι η αλαζονεία και η πλεονεξία συνιστούν μείζον ηθικό ατόπημα και μπορούν να οδηγήσουν στην καταστροφή ακόμη και την πιο ιδανική πολιτεία.

Η κυρία Παρισάκη υποστήριξε οτι "τα δεδομένα που ο Πλάτωνας χρησιμοποιεί μπορεί να μην αναφέρονται καν στο μακρινό παρελθόν, αλλά να προέρχονται από καταστάσεις που υπήρχαν στην εποχή του, όπως η Αθήνα ή η Σπάρτη." Δεν απέκλεισε, πάντως, το ενδεχόμενο να έχει κάποιο ιστορικό υπόβαθρο ο μύθος, ή να συντάχθηκε τουλάχιστον εν μέρει, από ιστορικά στοιχεία. Καθώς, όπως έγραψε: "ο Ατλαντικός μύθος είναι ο πιο αναλυτικός και αληθοφανής από όλους τους πλατωνικούς μύθους".

Υποθέσεις για την τοποθεσία και τη χρονολόγηση

Η ποικιλία των ερμηνειών που δόθηκαν ήταν τόσο πλούσια, με αποτέλεσμα η Ατλαντίδα να τοποθετηθεί όχι μόνο σε γεωγραφικές περιοχές διαμοιρασμένες σε όλο το πλανήτη, από τη Μεσόγειο ως την Αμερική, αλλά και σε διάρκεια αιώνων, από το 1.200 π.Χ έως το 10.000 π.Χ.

Μια ιταλική ερευνητική ομάδα από το Πανεπιστήμιο του Μιλάνου (M. Negri, G. Facchetti, E. Notti) στο άρθρο της, "Creta Thera Atlantis: culture and writing", επεσήμανε ότι ο μύθος της "χαμένης χώρας" υπάρχει σε πολλούς λαούς και περιοχές της Γης και μπορεί να έχει πραγματική βάση, ενώ τόνισε ότι ο μύθος της Ατλαντίδας αναμφίβολα ξεχωρίζει ανάμεσα σε όλους τους σχετικούς μύθους. Επίσης, παρουσίασε στοιχεία, που βασίζονται σε σύγκριση των επιγραφών του μινωικού και του κυκλαδικού πολιτισμού, επισημαίνοντας ότι οι ομοιότητές τους παραπέμπουν στην πιθανή ταύτιση της πλατωνικής Ατλαντίδας με τον μινωικό κόσμο και κατ΄επέκταση τη Θήρα (Σαντορίνη), που καταστράφηκε από την τρομακτική έκρηξη ηφαιστείου.

Ανάμεσα στις διάφορες άλλες τοποθεσίες που, κατά την πρώτη ημέρα του συνεδρίου, προτάθηκαν για ταύτιση τους με την Ατλαντίδα, ήταν: η Νότια Ισπανία (περιοχή του ποταμού Γουαδαλκιβίρ), η περιοχή του Μέσου Δούναβη στην πεδιάδα της Παννονίας (υπόθεση ομάδας ερευνητών του Γεωλογικού Ινστιτούτου της Ρουμανίας), τα υψίπεδα των Άνδεων στη Βολιβία (γύρω από την περιοχή "Πάμπα Αουλάγας"), η νήσος Ισπανιόλα που ανακάλυψε ο Κολόμβος στην Καραϊβική, η Ισλανδία (αρχαία Ωγυγία - υπόθεση του Ελληνα ερευνητή Β.Γεωργιάννη, από το ΤΕΙ Πειραιά), η ευρύτερη περιοχή της Κεντρικής Αμερικής (σύμφωνα με τον Καναδό ερευνητή J.Teeluck κάτω από τις πυραμίδες των μεσοαμερικανικών πολιτισμών υπάρχουν σκάλες που οδηγούν σε υπόγειους ατλάντιους καταυλισμούς), η Βόρειο-ανατολική Αμερική, στη τοποθεσία Poverty point της Λουιζιάνας  (άποψη του Ελληνα ερευνητή Α. Κονταράτου) κ.α.

Διάφοροι ερευνητές αναφέρθηκαν σε πληθώρα στοιχείων (π.χ. παράδοξα ενημερωμένοι αρχαίοι χάρτες, όπως του Πίρι Ρέις και του Ορόντιου Φιναίου), που υποδηλώνουν ότι πιθανώς οι αρχαίοι πολιτισμοί είχαν γνώσεις για τοποθεσίες του πλανήτη (π.χ. Ανταρκτική, Νότια Αμερική), οι οποίες δεν θα μπορούσαν παρά να παραπέμπουν τελικά σε απομεινάρια της γνώσης ενός πιο παλαιού, εξαφανισμένου πλέον, πολιτισμού, πιθανότατα της Ατλαντίδας.

Κατά τη διάρκεια της δεύτερης μέρας του συνεδρίου, συνεχίστηκε η παρουσίαση νέων υποθετικών -και συχνά εξωτικών- τοποθεσιών που, σύμφωνα με τους ερευνητές, θα μπορούσαν να ταυτιστούν με την αρχαία Ατλαντίδα, η οποία καταβυθίστηκε πριν περίπου 9.500 χρόνια, σύμφωνα με το διάσημο πλατωνικό μύθο. Συνολικά, πάνω από 200 τοποθεσίες σε όλο λίγο-πολύ τον πλανήτη διεκδικούν την «τιμή» να έχουν φιλοξενήσει στο παρελθόν τη μυθική πολιτεία.

Μεταξύ άλλων, προτάθηκαν ως τέτοιες τοποθεσίες η περιοχή της οροσειράς Ατλας στην έρημο Σαχάρα στη σημερινή Αλγερία, η περιοχή Σους-Μασά-Ντράα στο νότιο Μαρόκο, η περιοχή της Μερόης στο σημερινό βόρειο Σουδάν, η περιοχή του κοιλάδας του Ινδού ποταμού και ειδικότερα στη Δολαβίρα, η Ανταρκτική, η ελληνική νήσος Λέσβος (ανοιχτά από το Πλωμάρι), η νήσος Σέρμπρο στα ανοιχτά της Σιέρα Λεόνε κ.α.

Ο Α. Μητρούσης από το Εθνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) παρουσίασε εργασία σχετικά με τα προκαταρκτικά αποτελέσματα του Προγράμματος Ατλαντίς 2003, που αφορούσε έρευνες βυθού, το 2003. Σύμφωνα με τον ερευνητή, ακόμα και αν υπάρχει ιστορική αλήθεια στη συσχέτιση Σαντορίνης-Ατλαντίδας, είναι δύσκολο να βρεθούν στοιχεία στο βυθό λόγω των ηφαιστειακών προσχώσεων μεγάλου πάχους.

Στο συνέδριο επίσης επισημάνθηκε (Ε. Μητροπέτρου, πανεπιστήμιο Πάτρας) ότι ούτε ο Όμηρος, ούτε ο Ησίοδος, ούτε ο Ηρόδοτος, ούτε ο Θουκυδίδης, ούτε ο Αριστοτέλης κάνουν την παραμικρή αναφορά στην Ατλαντίδα, με μοναδική εξαίρεση τον Πλάτωνα, ενώ, από την άλλη, η μυθολογία μιας χαμένης ιδανικής πολιτείας επηρέασε καθοριστικά κατοπινούς στοχαστές και τις δικές τους ουτοπίες, όπως στην περίπτωση της «Νέας Ατλαντίδας» του Φράνσις Μπέικον και της «Ουτοπίας» του Τόμας Μορ.

Από τα αξιοσημείωτα του συνεδρίου ήταν οι διάφορες εργασίες του Βρετανού ερευνητή Y. Koak, ο οποίος ανέφερε ότι το ινδικό έπος Μαχαμπαράτα περιλαμβάνει μια εντυπωσιακά όμοια καταστροφή αρχαίου βεδικού πολιτισμού (Dwarka) από τσουνάμι, που επιβεβαιώνεται από σύγχρονες έρευνες και εκτίμησε ότι υπήρξε αντίστροφη μεταφορά του σχετικού μύθου από τη Νότια Ασία προς την Ευρώπη.

Ο Ιταλός ερευνητής Λ. Μόντε ταύτισε την Ατλαντίδα με τον μινωικό πολιτισμό και είπε πως ουσιαστικά ο Πλάτων διηγήθηκε την ιστορία του πολέμου ανάμεσα στην Αθήνα και την Κρήτη την εποχή του Χαλκού. Ο Γερμανός ερευνητής Τ. Φράνκε προτίμησε να συσχετίσει τους Ατλάντιους με τους μυστηριώδεις Λαούς της Θάλασσας, οι οποίοι επιτέθηκαν στην Αίγυπτο στο τέλος της εποχής του Χαλκού, τους οποίους ταύτισε με Σικελούς και Σαρδήνιους επιδρομείς.

Ο Θεόδωρος Πάσχος, Γιώργος Σαραντίτης, JeniferCoelho-Teeluck and  Mircea Ticleanu μελέτησαν την Ατλαντίδα σαν μια παγκόσμια δύναμη και τη σύνδεσαν με το τέλος της τελευταίας περιόδου των πάγων πριν από 12.000 χρόνια. Ο πρώτος τοποθέτησε την Ατλαντίδα επάνω στην Μεσοατλαντική ράχη κοντά στις Αζόρες, ο δεύτερος στη Μαυριτανία, ο τρίτος στη Κεντρική Αμερική και ο τέταρτος στη Ρουμανία.

H εικόνα 1 απεικονίζει την περιοχή Dauphin Reef Ridge στην οποία ο N. Zhirov και οι Θεόδωρος & Βασίλειος Πάσχος υποθέτουν ότι βρισκόταν η πρωτεύουσα της Ατλαντίδας. Υπ' όψιν οτι στο σημείο αυτό η μεσοατλαντική ράχη ειναι διαμορφωμένη σαν ένα τεράστιο υποθαλάσσιο επίπεδο οροπέδιο (Azores plateau), μόλις 100 μέτρα κάτω από την σημερινή μέση στάθμη της επιφάνειας της θάλασσας. Το οροπέδιο αυτό ερευνείτε από το 1996 και υπάρχουν αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα. Ο σοβιετικός καθηγητής Alexander Gorodnitsky. ένας θαλάσσιος γεωφυσικός και ωκεανογράφος, ερεύνησε το οροπέδιο των Αζορών που έχει βάθος μόλις 100 μέτρα από τη σημερινή μέση στάθμη της θάλασσας.